De deels rechtse arbeidersklasse

Ook verschenen op Konfronatie.nl

Afgelopen zondag 2 januari trok een menigte langs mijn huis inAmsterdam. Het was een verboden demonstratie van mensen, die tegenvaccinatie, coronamaatregelen en controles zijn. Maar een precieze leusvan de demonstratie ontbrak. Het was een ratjetoe van rechtse, extreemrechtse en soms fascistische actievoerders.

Vlaggen met hamer en sikkel, van de National Bolshevism Party, eenradicale politieke beweging die extreem nationalisme combineert met eenvorm van communisme. Ook wel nazi-communisten genoemd. VerderNederlandse vlaggen, Friese vlaggen, en spandoeken die opriepen totvrijheid. Een spandoek met opschrift ‘Trump 2024’. Een spandoek ‘Geenrepressie maar een goede gezondheidszorg’. Maar veel spandoeken waren er niet.

Ik zag af en toe wat rode ballonnen met het logo van Forum voorDemocratie erop. De stoet werd begeleid door een ordedienst in eenmilitair uniform, met voornamelijk rode en blauwe baretten, dusveteranen van de commandotroepen die uitgezonden zijn geweest metmilitaire missies in het buitenland.

De demonstratie zou georganiseerd zijn door de actiegroep “Nederland inverzet”. Blijkens een artikel in Het Parool van Roel van Duijn isNederland in Verzet opgericht door ene Michel Reijinga die zegt tespreken namens ‘wij, bezorgde burgers’. De leus van de protesten luidt:‘wij zijn de leugens zat!’, maar welke leugens hier worden bedoeld isniet duidelijk, en ook het eisenpakket van Nederland in Verzet is weinig helder. Een allegaartje aan wensen en belangen met een overkoepelende,zelfgeformuleerde boodschap: ‘Wij zijn het zat, Nederland gaat plat.’(1)

Ik zag verschillende bekenden voorbijlopen die mij vriendelijk groetten. Er zijn in mijn omgeving trouwens toch wel verschillende mensen diesympathie hadden voor de demonstratie. Het was mooi weer en de opkomstwas groot. Op Teletekst berichtte men, dat Halsema een demonstratie ophet Museumplein had verboden. De demonstranten trokken daarop naar hetWesterpark, alwaar blijkbaar een manifestatie was van Forum voorDemocratie. De demonstratie vulde de straten tussen het Museumplein eneen heel eind verderop de Frederik Hendrikstraat. Hoewel de politieheeft gezegd dat er 10.000 demonstranten waren schat ik gezien de langestoet hun aantal op minstens het dubbele. De media brachten berichtenover schermutselingen tussen de politie en de demonstranten, die hetMuseumplein moesten verlaten omdat burgemeester Halsema eennoodverordening voor het gebied had afgegeven. Maar de demonstratie door de straten verliep rustig, er heerste een kalme sfeer.

’s Avonds maar eens de pamfletten bestudeerd die ik gekregen had. Zonder uitzondering baarlijke nonsens, waar werkelijk geen touw aan vast teknopen valt. Sommige pamfletten waren doorspekt met willekeurigebijbelcitaten over de komst van het Grote Beest. Je kunt er echt nietsmee. Mensen die deze pamfletten gemaakt hebben zijn volkomen de wegkwijt. Hoe moet je daarop reageren. Je gaat er bij het maken van eenartikel van uit, dat het een kwestie is van een spel over logischeargumenten en tegenargumenten, maar dat werkt bij deze pamflettenmakersniet. Ik heb niet de illusie dat ik die met mijn stukjes bereik.

Tegendemonstratie

Er was ook een tegendemonstratie. Een groep Joodse activisten issamengekomen bij het Joodse verzetsmonument naast de Stopera. Samen meteen groep van zo’n vijftig andere activisten die zich hebben aangesloten in solidariteit met de Joodse activisten, roepen ze op om samen testrijden tegen het toenemende antisemitisme onderliggend aan deanti-coronademonstraties.

De actiegroep: ‘Steeds meer groepen mensen die demonstreren tegen decoronamaatregelen mengen zich met fascistisch gedachtegoed. Zij lopenzij aan zij met rechtse extremisten tijdens hun demonstraties. Deanti-coronademonstranten vergelijken zichzelf met de slachtoffers van de Holocaust, dragen gele sterren en delen foto’s met nazi-vergelijkingen. FvD-partijleider Thierry Baudet maakt zich hier ook schuldig aan endeelt geregeld holocaustvergelijkingen op zijn sociale media. Onlangsheeft een rechter Thierry Baudet geboden de antisemitische uitlatingente verwijderen.’ (2)

Enquête

In een uitgebreide enquête van Peil.nl in oktober werd de mensengevraagd wat volgens hen het nieuwe beleid van Rutte IV moest worden. De hoofdthema’s waren klimaat en energie, natuur en milieu, immigratie enintegratie en Europa.

Voor de miljarden uitgaven die zijn aangekondigd voor het klimaatbeleidwas weinig draagvlak. De burgers zijn bang dat zij moeten opdraaien voor de kosten van die uitgaven. De overgrote meerderheid van deenquêtedeelnemers zag niet de noodzaak van een veel geld kostendklimaat- en stikstofbeleid, was voor het grotendeels sluiten van degrenzen voor migranten, voor de bouw van kernenergiecentrales, tegen een al te uitgebreide bescherming van natuurgebieden en tegen de Europeseeenwording.

Het betreft een midden-rechts blok, van stemmers op CDA, VVD, JA21, BBB, PVV en FvD, maar opvallend genoeg ook SP-stemmers en veruit de meestezwevende kiezers, wat de standpunten over Europa betreft nog versterktmet de PvdD-stemmers. Over het algemeen heeft verder een grotemeerderheid van de midden- en laagopgeleiden en (in iets mindere mate)de middeninkomens dezelfde voorkeuren als dit blok. De voorkeuren vandit blok zijn dan meestal ook de voorkeuren van een ruime meerderheidvan de bevolking. (3)

Een rechtse arbeidersklasse

Het fenomeen van de voor een groot gedeelte rechtse arbeidersklasse isal oud. Vorige week zondag schreef ik voor de webzine van Solidariteiteen artikel over dit fenomeen. (4)

Het afgelopen jaar hebben velen zich het hoofd gebroken over hetpolitieke fenomeen dat de VVD bij de verkiezingen overwinning opoverwinning boekt en veruit de grootste partij is. En dat ook blijft,ondanks de schandalen die zich voordoen en moties van wantrouwen in deTweede Kamer. Wat je iets linkser zou kunnen noemen, met de nadruk op‘iets’, is verschrompeld tot in totaal 41 Kamerzetels, de uitkomst vanslechts ongeveer een derde van het electoraat. Velen op links vragenzich af hoe het kan dat mensen massaal op partijen stemmen die eenbeleid voeren dat flagrant in strijd is met wat wordt geanalyseerd alshun belangen.

Ook sociologen piekeren over het fenomeen. Een enigszins omstredentheorie is dat de arbeidersklasse wordt gekenmerkt door zowel economisch progressieve opvattingen (voor economische herverdeling ten gunste vanminderbedeelden) als door autoritaire (overwegend intolerant enonverdraagzaam ten aanzien van andersdenkenden en migranten).Veelbesproken onderzoek zou inmiddels hebben uitgewezen dat het‘autoritarisme’ van de arbeidersklasse vooral voor lager opgeleidengeldt. De enquête van Peil.nl bevestigd dat.

Er zijn aanwijzingen dat het cultureel conservatisme van delen van dearbeidersklasse samenhangt met de structuur van het dagelijks leven endaarmee met de inhoud van het werk dat zij verrichten. De eerste factoris de complexiteit van het werk. Werk is complexer naarmate de teverrichten werkzaamheden een groter beroep doen op de eigenoordeelsvorming. De tweede is de mate waarin de betrokkenen tijdens hetwerk onder toezicht staan. De derde factor is de ‘routinisering’ van het werk. Autoritaire en cultureel conservatieve opvattingen komen meervoor naarmate het werk minder complex is, onder strak toezicht staat enmeer op routine berust.

Oorzaken

Veel over de oorzaken van de rechtse arbeidersklasse is onbekend, en er is veel verdeeldheid over binnen links.

Toch is onderzoek naar de oorzaken van de deels rechtse arbeidersklassebelangrijk, omdat je dan ook meer aanknopingspunten hebt om het tebestrijden. Je kunt geen concessies doen aan het autoritarisme, zoalsgrenzen dicht en zo. Je moet je oren daar niet naar laten hangen, zoalssommigen willen. Integendeel, je moet het autoritarisme te vuur en tezwaard bestrijden, maar dat is niet voldoende. Analyse van de oorzakenvan de autoritaire arbeider is noodzakelijk.

Als het waar is, dat de werkomstandigheden (autoritair regime) invloedhebben op het autoritarisme van de arbeiders zelf, en dat zij veel lasthebben van de toenemende controlemechanismen in de maatschappij, dan isdat een aangrijpingspunt om hen overtuigen Dus kritiek op het sociaalpanopticum, en de alles en iedereen controlerende overheid, het gebrekaan democratie, waarmee niet alleen uitkeringsgerechtigden(toeslagenaffaire) te maken hebben, en kritiek op de autoritaire regimes in het bedrijfsleven en bij de overheid in het algemeen.

We zien dat punt terugkomen in de protesten tegen de coronamaatregelen,waarin een bijtende kritiek wordt geuit op de komst van een autoritairemaatschappij en de vernietiging van de democratie. Het is dan echter van belang, deze kritiek op de autoritaire controlemaatschappij te zuiveren van samenzweringstheorieen en rechtse propaganda, omdat nu Forum voorDemocratie en andere rechtse stromingen ermee aan de haal gaan. Hunkritiek wordt gecombineerd met kritiek op het coronabeleid, en zij maken gebruik van het wantrouwen tegen de regerende elite dat bij dearbeidersklasse heerst.

Kritiek op het neoliberalisme

In het verlengde van de kritiek op de allesoverheersendecontrolemaatschappij ligt de kritiek op het neoliberalisme, dus deeconomische categorieën. Meermalen is aangetoond, dat het neoliberalisme geen laissez faire theorie is, maar juist een sterke overheid wil, diecontrole uitoefent op de maatschappij om de theorie van de vrijemarkt-mededinging ook in de praktijk te laten werken. Controle aan deonderkant, vrijheid aan de bovenkant. De vele controle-instituten en hun bureaucratie komen daaruit voort. We moeten in de analyse naar vorenbrengen, dat er verschillende autoritaire maatschappijmodellen mogelijkzijn en dat het neoliberalisme er daar ondanks alle retoriek van deliberalen over een vrije samenleving een van is.

Kloof tussen arm en rijk

Uit de enquête van peil.nl blijkt, dat velen met een smalle portemonneedie het hoofd financieel nauwelijks of niet boven water kunnen houden,bang zijn dat zij hoewel ze het niet kunnen betalen moeten opdraaienvoor de hoge kosten van de energietransitie en de maatregelen terbestrijding van de opwarming van de aarde, of het moeizame, veel geldkostende behoud van natuurgebieden.

Wat dat betreft wordt het beleid van Rutte IV desastreus voor hetdraagvlak van de milieumaatregelen. Er wordt nauwelijks gelduitgetrokken voor armoedebestrijding, op de gezondheidszorg wordt optermijn bezuinigd, het minimumloon wordt nauwelijks of niet verhoogd, de uitkeringen aan de onderkant gaan niet omhoog, flexibilisering van dearbeidsmarkt (bestaansonzekerheid) wordt nauwelijks bestreden, terwijlwel grote bedragen worden geleend voor andere doeleinden.

De grote vervuilers in de industrie en de rest van het bedrijfslevenkrijgen bakken met geld om kosteloos een energietransitie en eenmilieuvriendelijke productie te kunnen realiseren, maar het principe van de vervuiler betaalt wordt in het regeerakkoord niet uitgewerkt. De CO2 heffing is een lachertje. Dat pikken de mensen niet meer.

Milieudefensie

Donald Pols, directeur van Milieudefensie ziet de bui al hangen. Hijlegt in een interview in Trouw ook een verbinding tussenarmoedebestrijding en milieu beleid. (5)

“In de laatste twintig, dertig jaar heeft de milieubeweging eenverkeerde afslag genomen”, zegt Pols. Wat begon als een beweging van het volk, om mensen te beschermen tegen vervuiling in de buurt, is volgenshem een academische beweging voor hoogopgeleiden geworden. De nieuwebeweging Extinction Rebellion, die burgers wil beschermen tegen lakseoverheden en bedrijven spreekt hem aan.

Milieudefensie wil zich hard maken voor de groep praktisch opgeleidenmet weinig geld. “En denk niet: dat is een zielig klein groepje. Dehelft van Nederland houdt aan het einde van de maand geen geld over.”Die groep wil Pols een duurzame toekomst bieden, zonder dat ze ervooropdraaien. Het principe moet gelden: de grote vervuilers betalen. “DeShell-zaak bewijst dat dit kan”, zegt Pols.

Voor er echter daadwerkelijk duurzame coalities komen tussen vakbonden,milieubeweging en andere sociale bewegingen met samenhangendedoelstellingen op het gebied van milieu en armoedebestrijding hebben wenog een lange weg te gaan, denk ik.

Piet van der Lende

Noten:

(1) https://www.parool.nl/nederland/steeds-meer-mensen-sluiten-zich-aan-bij-de-coronaprotesten-maar-wie-zijn-het-en-wat-willen-ze~b1402310/

(2) Een verslag van de tegendemonstratie vindt je op de site van Doorbraak. https://www.doorbraak.eu/anti-fascisten-in-actie-tegen-antisemitisme-bij-wappie-demonstraties-beeldverslag/

(3) Lees hier het rapport over de enquête. https://nlslash.nl/mwenb/211212_Enquete_Rutte_IV.pdf

(4) Artikel in Solidariteit. https://www.solidariteit.nl/commentaren/com-450_2-1-2022.html

(5) https://www.trouw.nl/leven/directeur-van-milieudefensie-donald-pols-blikt-terug-op-de-klimaatzaak-tegen-shell-dit-was-mijn-zwaarste-jaar-ooit~b5dd2ee5/?referrer=https%3A%2F%2Fwww.ecosia.org%2F

]]>